Ascolta “La curséta – di Davide Re” su Spreaker.
L’era la primavera dul véent. La gent che la parla temé nómm la gh’aveva giamò capì: un ànn bisestìl cunt ul nómm ch’al bufa al sarìa stà sfortunà. Infatti dul més de Febràr l’è sciupàda ona epidemia d’un brüt màl in giir per tucc’ ul mund, e i lumbard l’hann ciapàda in piena facia.
L’era ona spés da brüta févra, che la faséva murìi i pusée vécc’, i tìsic e quei fumaduur esageràa ch’in gh’hann i pulmon négar e pién de séner. Se t’el disét inscìi la par poca roba ma, a cuntài, a inn stà bufà via in tànt nèla primavera dul véent. Ul guvèrn, che sul princìpi al gh’aveva capì nagót, dul més da Marz l’ha seráa tucc’ i cancèi di scòi, di fabrìc ch’eran mia necesàri, di negozi, e l’ha ordinà a tucc’ de quètass in cà. Istess d’ona guèra, se diséva.
Própi in vün da quei prim dì de quarantena, ul Renato l’era in cà da par lù. L’era in pée, cunt i man incrusàa adré dul cù, e cunt la destra al fasea penzulà un giurnàl. Al vardàva fœ de la finèstra, e tucc’ i volt che al vedéva i só occ’ riflèss sul véder, al barbótava bastém mèzz ruminàa.
De tucc’ i disgrazi ch’al gh’aveva legiù in sul giurnàl, cunt la cunta di mort e di malàa, i dànn a l’industria e a l’economia, i preocupaziùn par i ospidài, ghe n’era ona che la ga nàva mia gió e che la restàva piantada temé ‘n cióod indul só cœr orgogliùus: la polizia, per fa che la gént la vàga mìa in giir a cuntagiàss, l’era de ronda a fermà quei che pirlavan senza rasùn. Ul giornalista al diséva anca che la popolaziùn l’era cuntenta del “provvedimento” e che la s’era “scatenata sul web” contra i “runners”, parché eran lùur a purtà in giir ul “virus”. Insomma, per culpa de quater milanés, semper tacàa ai telefunitt, lù al pudéva mia ná a cuur.
Al pontàva i occ’ drizz in mèzz i ràm dul só scirées, pién da fiuur bianc e ciciutèi temé pop-corn, ma al ga vardàva adré, vers la culinèta dul Muntalègher, cunt i só rubìt e cunt ul só sentée che al tàca rampegà vesìn a cà sua, própi adré de l’osteria che la gh’ha ciapà ul so nómm.
La Betìna, la só miée, l’era amó drée laurà a Varées, in città. Se lé la füdèss stàda in cà, la avrìa podù vèss bóna de fàl ragiunà. Il decreto dul guvèrn, però, l’aveva stabilì che ul servìzi de la inferméra Betìna l’era püsée necesàri all’uspedal cunt i malàa, piutòst che a cà sua a fa stà quiéet quel có matt d’ul so ómm.
Ul Renato, lasà da par lù, al sutàva pensà a tucc’ i volt che l’erà nà de cursa su quèl sentée. L’era ul princìpi da tucc’ i girètt indi bosch che al ga piaséva fà a tuta manèta ogni quài volta ch’al pudéva. Adré de la culìna, dopu vèss nà gió da la china, ul sentée al sa slarga temé un turént indul lagh de la Piana di Vegonno, ul cœr de la Valbossa, ona gran radùra de prà e de camp de furmentùn in mèzz al silénzi e ai bosch. Da lì, te pódet nà indù te vóret: in gh’inn sentée che te menan giò al lagh de Varées, cunt i só pescadur che ciapàn pusée frécc che pés e la so pista di biciclètt che la ga gira in giir; sentée che ta rampégan su fin a Caidà, cunt ul cœr ch’al pica indul pécc’ par la fatica de la gran salida, par l’emoziùn de vidée i murèt de sass e i casòtt di caciadùr che inn drée borlà gió da cent ann, e per la cuncentraziùn da stà atént ai àspis e ai bìss de prà; sentée che vàn a quetàss indul scùur de l’umbrìa dela sémper verd pineda de Bosco Grande, che la slarga i pulmùni cunt ul só udur de giàss; sentée vèrs ul Strona, vèrs l’Ulona…
D’un tràtt, intànt che l’era temé in on alter mund, ul Renato a l’è stà destà dal rumùr de la só stèsa vùus. “In saràn dusént pass”. La bóca la séra verdù da par lé temé la vàlvula de ona pentola a pressiùn e la gh’aveva lasà vegnì fœ i pensée che – se no – l’avrìan fà sciupà. L’era mia bón de contrulàss. Ul só có nàva da par lù. Al pensàva ai diviéet, ai cuntroll, ai pulótt e al rivàva semper a la stèsa conclusiòn: al gh’aveva dumà da rivà al sentée, dopu al sarià stà impusìbil vèss catà. Un àtim dopu al gh’aveva giamò sù i scarpètt de cursa e i braghètt curti.
Intànt ch’al nàva su per ul Muntalègher, ul Renato pensava che l’era stà propi ona bèla dicisiùn quèla de a nà a cuur. In giir par quèi boschi gh’era mai nissùn, nànca quand ch’al sa pudéva nà in giir liberamént. L’era propi impusìbil vèss cuntagià in quèl desèrt de ràm e de fœi. Al faséva mìa mal a nissùn, e nissùn se sarìa nanca corgiù che l’era in giir.
L’era cuntént, l’era cunvìnt, ma l’era mia tranquìl. De sòlit, i girètt indi bosch eran i só mumént de paas, quiéet e luntàn da la gént e di pensée. Incœ l’era mia istéss. Al gh’aveva la sensaziùn de vèss vardà malamént d’on quaivùn, de vèss spià e seguì temé on spallun de Montviasch o un caciadùr de sfroos.
L’ha cumencià a calmàss un zic quand ul sentée l’ha tacà a nà gió. Adès che i gambi eran cald, che ul fiàa l’era spezzà, che ul mutur l’era pizz, al pensava ch’al pudéva incuntrà anca l’esercito, che tàant a lù – “denter quèi bosch” – a pudèva catàl nissùn. Al cugnoséva tucc’ i sentée, i stradìt di cacciadur che scàpan fœ di sentée e i tracc’ di animài che scàpan via di stradìt di cacciadur. Pensava che ul só còrp – pée, garùni, gambi, sang’ e pulmuni – l’era vegnù grand intànt ch’al sa adatàva a quèla tèra piena de sàss, senza pianùra e senza cumpagnìa. Tant per cambià, insomma, ul prèzz de la calma l’è stà pagà cunt la munéda de l’ umiltà. Al gh’a pareva quasi de vèss un fuggitivo temé Rambo.
Rivà vesìn a Vegonno, gh’era quaicoss de mìa nurmàl. Intànt ch’al vardàva la radùra sóta da lù, in mèzz ai róver e ai castagn, al s’era corgiù che ul Monterosa l’era semper al só post, tra la tèra e i nìul, ma ‘ndi camp gh’era nanca un tratùr, nanca un contadìn, nanca ona vàca. Brùt ségn.
Ul sentée ch’al mena gió a la Piana al végn fœ dul bosch in discesa, e prìm de rivà a tacàss a la strada pusée larga al traversa per centcinquanta métar un prà. Propi quand ul Renato l’era in mèzz a quel prà, cunt un gran pulveròn l’è rivàa una panda di carabiniéer e la s’è fermàda in fund al sentée. Lù, pién de stremìzi, al s’è impiantà sul pòst temé ona legura. Dù carabiniéer, vün gràss e vün màgher, eran vegnù fœ de la machina, e s’eran metù drée a vusàagh de nà da lùur.
“Végn chì, disgrasià! T’el sét no ch’al sa pœ mìa nà a spàss? Adès te càtet una bèla contraveziùn!”
E lù: “ Ma cusée ch’a gh’hó fà de màl? A som semper stà ‘ndul bosch! A g’ho nanca incuntrà nisùn!”
“Ecco, bravo! Ma a numm ga interèsa no! Tàs e végn chi a catà la tó multa. E dopu ta faràn anca un prucèss.”
Intànt ch’inn parlàvan, i dù in divisa se fasevàn visìn, dasi dasi. Parevàn fiurèi che giùgan a ciapà ona galina. Quand inn rivà a véent metar, ul Renato l’ha tacà a caminà indrée. Lùur in fasévan on pàss, e lù al faséva on pàss; lùur na fasévan dù e lù na faséva dù. Gh’era mìa temp par pensà.
D’un tràtt, ul Renato al s’è corgiù che ul carabiniéer pusé giùin al gh’aveva adòss un pàr da scarpètt temé i só, da curidùr da sentée. Al gh’è scapà da rìid.
“Deh pulòtt – al gh’ha dì – te pensarét mia de cùuram adrée? Mi indul bosch a cùri temé un lùf, ma rampéghi temé ona cavra, me quèti temé ona lusèrta e cambi pèl ‘mé ona bìsa. Te me càtet pü!”
Al gh’aveva nanca finì de parlà ch’al era giamò sparì in mèzz ai fœi giùin de la primavera, sul sentée rìpid e pién da sàss. L’ùltim ricóord ch’al gh’aveva in méent, intànt ch’al curéva e rampegàva, l’era quèl dul carabiniéer-curidùr ch’al partìva a cùuragh adré. Adès gh’era da divertìss.
La sìra, quand l’ha sunàa ul telefono, la Betìna la gh’aveva giamò perdù ul cont di rosàri che l’era drée dì. Quand che l’era turnada a cà, la gh’avéva vist che al gh’era mìa ul só omm, che in gh’eran nanca i só scarpètt e la gh’avéva capì tusscoss.
La curnèta dul telefono la pesava dés chili.
“Pronto?”
“Carabinieri”
Ul só omm l’era nà a cùur de sfroos, quarantena sì o quarantena no, e l’era stà catà d’ona pattuglia. L’era scapà indul bosch, ma dopu vèss stà cercà anca cunt i càn l’era stà truàa quand che l’era giamò scuur, bell’e ciocch dénter un casòtt da caccia. L’era sóta a ona cuèrta de lanàscia ch’al ronfàva temé ‘n cinghiàl. Quand l’han purtà via al sa recurdàva nanca se l’era drée fa.
Intànt che la caminàva al ciàr di lampiùni in direziùn de la casèrma, la Betìna la ripasàva la solita tiritéra. “Par piasée sciùr maresciàll, ga vœr pazienza” – “A savì ul me omm temé l’è fà” – “ Al cumbina semper di gràn marturàa” – “L’è l’ùltima volta, v’al giuri”. La caminàva, la ripàsava e la pensàva che l’era propi stùfa di tucc’ i preoccupaziùn e tucc’ i dispiasée che la ga dàva quèl mona dul só omm.
[Foto di Davide Re]